Hoe kan nieuwsgierigheid en verwondering zo gevaarlijk snel afnemen? Vroeg
Wieteke van Zeil zich af in de Volkskrant van 30 december 2020. Een mooie analyse met prachtige beelden van Inez van Vuren die u echt zou moeten lezen.
Ze vraagt zich in haar analyse af of nieuwsgierigheid een waarde is die je kunt verliezen en daarmee dus ook iets wat je zou kunnen koesteren of bevechten. Ik zou dat met een volmondig JA willen beantwoorden. Al jaren zet ik mij in om zoveel mogelijk nieuwsgierigheid – en daarmee in het verlengde verwondering – de basisschool in te krijgen en te houden. Want nieuwsgierigheid doet leren, maakt blij, houdt jong, maakt weerbaar, laat je uitvinden wie je zelf bent en geeft je een eigen rode draad (of een pad met broodkruimels naar huis, afhankelijk van hoe je het bekijkt).
Maar nieuwsgierigheid is ook kwetsbaar. Er wordt wel beweerd dat leerlingen vanuit zichzelf nieuwsgierig zijn en op onderzoek uit willen gaan. Dat is niet altijd wat ik zie op de scholen. Ook leerlingen blokkeren, zien ergens tegen op als een berg, ervaren (faal)angst, vooroordelen en boosheid. Leerlingen hebben een omgeving nodig die hun nieuwsgierigheid prikkelt en volwassenen die ze zien en ze helpen hun gereedschapkist te vullen. Hoe doe je dat? Maar eerst:
Hoe staat het met uw eigen nieuwsgierigheid?
Wilt u weten wat dit is? Doen deze beelden en het geluid u ergens aan denken? Of zegt u: ‘geen tijd,’ of ‘geef mijn portie maar aan Fikkie,’ of ‘bah, zeker weer kunst!’ Jazeker: weer kunst. En wel een installatie van Zoro Feigl in het Stedelijk Museum Schiedam.
Inderdaad Zoro Feigl heeft zich verdiept in zwermen en heeft zich verwonderd over de complexe eenvoud waarmee spreeuwen als massa van honderden vogels een fascinerende levende wolk vormen. Hij vraagt zich af hoe de wereld werkt en hoe krachten en toevalligheden samenvallen. Hoe kunnen kleine metalen balletjes zich bijna net zo gedragen als een zwerm vogels? Zelfs het geluid van de bolletjes doet denken aan een zwerm spreeuwen. Ik was daar in het Stedelijk Museum Schiedam weer even ademloos over het wonder van het leven. Daar wil je de tijd voor nemen. Daar wil je zeker even voor gaan staan, zitten of liggen. Feigl is niet de enige kunstenaar die zich verwonderde over hoe spreeuwen zwermen. Jan van IJken heeft er als natuurfotograaf betoverende films over gemaakt. Ook hij spreekt van eenvoud en mysterie in hetzelfde moment.
Vragen
Hoe doen we dat in het onderwijs? Hoe hebben we het daar over het mysterie van het leven zonder zweverig te worden? Heel eenvoudig: we stellen vragen. Je ziet meer met een vraag in je hoofd. Het Primary Years Programme (PYP), te vergelijken met de lagere school van het International Baccalaureate (IB) gebruikt voor haar internationale scholen een prachtige set met vragen om de wereld te ontdekken.
Ik heb deze vragen van de site van Chris Gadbury hij is art teacher op een IB school in Hong Kong en geschoold als grafisch ontwerper.
Als je met deze vragen naar de wereld kijkt opent die zich vanzelf. Het gaat er niet om een sluitend antwoord te krijgen, het gaat om de aandacht waarmee je kijkt.
MAKEN
Door te maken vertalen we als het ware onze vragen met onze handen. Maken prikkelt de zintuigen. We zetten niet alleen ons denken in maar kunnen ook zien, voelen, luisteren en soms ook proeven. Zorro Feigl maakte een installatie, Jan van IJken maakte een film. Door te maken verdiep je je in je onderwerp en leer je diverse technieken en vaardigheden. Ongetwijfeld maak je fouten en is je serie mislukkingen af en toe groter dan je successen. Juist daar waar het schuurt ga je leren. Dan moet je doorzetten, ergens doorheen of omheen, iets uitzoeken, iemand om hulp vragen.
Maken in Nederland
In de kerstvakantie kwam het Handboek Ontdeklab bij mij binnen. Een mooi handboekje van Tessa van Zadelhof en
Erno Mijland over ontdeklabs in Nederland waar kinderen aan de slag kunnen met techniek, ICT, programmeren, media en maken. Er staan voor mij bekende en onbekende gezichten in en het handelt over het maken van hoorspelen t/m de didactiek van het onderzoeken. Allerlei perspectieven over ontwerpen en maken komen aan bod, met de plekken en gezichten erbij dus je weet wie je waar kan benaderen mocht je zelf vragen hebben als leerkracht.
In de kerstvakantie kwam het Handboek Ontdeklab bij mij binnen. Een mooi handboekje van Tessa van Zadelhof en Erno Mijland over ontdeklabs in Nederland waar kinderen aan de slag kunnen met techniek, ICT, programmeren, media en maken. Er staan voor mij bekende en onbekende gezichten in en het handelt over het maken van hoorspelen t/m de didactiek van het onderzoeken. Allerlei perspectieven over ontwerpen en maken komen aan bod, met de plekken en gezichten erbij dus je weet wie je waar kan benaderen mocht je zelf vragen hebben als leerkracht.
En tot slot nog even anders geformuleerd mijn eigen
Voornemens voor het nieuwe jaar
Vreesreflexen afleren
filterloze roze vingers
in het stopcontact steken
op zoek naar flitsen van
momentenstroom
angst voor angst vervangen door
verwonderheld
nieuwsgierigheidsmachine
mateloze testpiraat
onbevattelijke zoekpiloot
terugkeer van de geest
naar het ongecensureerde sprookje
moeiteloos betoverd worden
de wauw van het willen weten
helemaal opeten.
Iedereen een heel gelukkig 2021
en wordt vervolgd…
Annemarie van Es